De heersende ideologie, het neoliberale marktdenken, woedt al een paar decennia met draconische maatregelen en wetten over onze maatschappij. Er is een klasse, banksters vooral, die zich verrijkt en onze economie te gronde richt. Woekeraars als Scheringa en pensioenkasplunderaars als Zalm maakten de dienst uit. De kwaliteit van onze ziekenhuizen, ons onderwijs, ons publieke diensten ging zienderogen achteruit. De aanval op en afbraak van onze welvaartsstaat is in volle gang.
Wat onze politici met hun grijze pakken en Armani dassen vanuit hun ivoren toren aanrichten heeft zijn evenbeeld in de agressiviteit die we terugvinden in voetbalhooligans en andere relschoppers. Wat zich afspeelde in Haren is een navolging van de agressiviteit waarmee onze 'eerbare' politici de gewone burger tegemoettreden. Privatisering en deregulering krijgen hun spiegelbeeld in de rellen: graaien wat je graaien kan, en waar mogelijk alles vernielen. Respect voor mensen, vooral ouderen, is verdwenen. Dat is een rechtstreeks gevolg van de heersende ideologie die door de onderste lagen van de bevolking op hun eigen manier werd overgenomen en wordt uitgedragen. De ideologie van hebzucht van de high society wordt nagevolgd door de onderklassen die gaan plunderen.
Psychoanalyticus Paul Verhaeghe: "Wij zijn allemaal neoliberaal."
(Lees bij voorkeur het volledige onderstaande artikel via de link. Of als pdf hier.)
De effecten van een neoliberale meritocratie op identiteit:
"De hedendaagse ideologie, waar we ons nauwelijks van bewust zijn, wil ik benoemen als een neoliberale meritocratie... Deze combinatie van een meritocratie met een veralgemeend marktdenken – vanaf nu kortweg benoemd als meritocratie – domineert vandaag onze sociale verhoudingen en heeft ons gevoel van zelfrespect grondig gewijzigd. Met neoliberalisme wordt hier vooral een veralgemeend vrijemarktdenken bedoeld, als leidraad voor zowel de economie als de publieke sector. Binnen de publieke sector spreekt men dan over ‘new public management’. Deze ideologie is verschillend van het klassieke liberalisme, en nogal wat socialistische prominenten hebben heel hard bijgedragen tot de implementatie van dit model... In plaats van de vroegere indeling in hoge, midden en lage klasse hebben wij nu een nieuwe vierdeling: de overbodigen, de werkmieren, de ‘évolués’ en de Madoffs.
In de plaats van de vroegere burger-lid-van-een-gemeenschap hebben we vandaag vooral te maken met het individu tegenover de organisatie.
Ondertussen is het duidelijk dat er maatschappelijk van alles verkeerd loopt. Het idealisme dat zo kenmerkend was voor het laatste kwartaal van de vorige eeuw, is nu vervangen door een wijd verbreid cynisme, met als belangrijkste betrachting zoveel mogelijk individueel profijt te halen uit de groep, met zo weinig mogelijk inspanning.
De ‘overbodige klasse’ bestaat uit mensen die – vaak al als de tweede generatie – werkloos zijn bij gebrek aan passende jobs. De verschillende West-Europese landen voorzien elk op hun manier in het levensonderhoud van deze groep, die in de toekomst vermoedelijk nog zal toenemen. Deze onderklasse krijgt ‘brood en spelen’, en is daar hoe langer hoe minder tevreden mee.
De nieuwe ideologie schept de illusie dat die maatschappelijke lagen een dynamisch geheel vormen. Wie de capaciteiten heeft en hard werkt, die zal snel doorgroeien; en omgekeerd zal wie lui is en alles van de staat verwacht, snel afzakken. Dat is ook de boodschap van Ayn Rand in Atlas shrugged, het boek dat Bart De Wever cadeau gekregen heeft van Voka (Vlaams netwerk van ondernemingen). Hebzucht wordt er letterlijk als de belangrijkste menselijke deugd benoemd.
Na het religieuze en het wetenschappelijke vertoog is vandaag het neoliberale vertoog in het bezit van de macht. Dit kan volgens de klassieke Foucaultiaanse stelregel aangetoond worden: marktermen verschijnen in praktijken waar ze traditioneel niet thuishoren. Concreet: elke beleidstekst over onderwijs en zorg puilt vandaag uit van termen als efficiency, rendement, outputfinanciering, benchmarks, stakeholders [een term die ik laatst nog aantrof in de Verkenning Gaasperdam], accountability, performance funding,… en meer en meer mensen beginnen dit normaal te vinden. De combinatie van deze negatieve effecten gaat in tegen de oorspronkelijke doelstellingen van de meritocratie, die daardoor niet alleen haar kracht verliest, maar uiteindelijk anti-meritocratische effecten bewerkt. Het meest negatieve ligt op het maatschappelijke vlak, omdat er een toenemende ongelijkheid ontstaat, met als gevolg een verslechtering van zowel de mentale als lichamelijke gezondheid.
De middenklasse is aan het verdwijnen en er ontstaat een kleine topgroep bovenop een grote onderklasse. De sociale verhoudingen daartussen worden hoe langer hoe grimmiger."
Met andere woorden, het liberalisme is ontaaard en vervreemd van zijn oorspronkelijke ideeën. Op een verwrongen manier komt deze falende neoliberale ideologie tot uiting in de agressiviteit van de jongeren zoals we die konden zien in Haren.