Natuurbescherming ZO

NRC: "Natuur in Nederland is er slecht aan toe

Rapport Raad voor de leefomgeving en infrastructuur: De natuur verdwijnt en verschraalt. Het aantal dieren, planten en schimmels neemt snel af door bebouwing, aanleg van wegen en intensieve landbouw.

„Complete ecosystemen staan op instorten.” Samen met collega’s van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) onderzocht Van der Zande het Nederlandse natuurbeleid, dat voor schone lucht, gezond voedsel, schoon drinkwater en voldoende natuur moet zorgen. De bevindingen zijn woensdag gedeeld met de minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD). De Rli heeft het advies opgesteld in opdracht van het Rijk.

Het gaat „ronduit slecht” met de natuur, staat in het Rli-advies. De natuur verdwijnt en „verschraalt”. Het aantal dieren, planten en schimmels neemt snel af door de bebouwing, aanleg van wegen en intensieve landbouw. In Nederland verdwijnt meer natuur dan gemiddeld in Europa.

Zo verdwijnen de natuurdoelen voor de komende vijf jaar uit beeld, volgens het Rli. De uitbreiding van het aantal hectares natuurgebied loopt niet op schema. De bescherming en instandhouding van vogelsoorten, wilde dieren- en plantensoorten en beschermde natuurgebieden gaat moeizaam. En het herstellen van de ecologische waterkwaliteit, zoals afgesproken in de Kaderrichtlijn Water in 2000 en waar Nederland voor 2027 aan moet voldoen, dreigt te mislukken.

Nederlandse rivieren, meren, plassen en kanalen voldoen niet aan de Europese normen, zeiden deskundigen afgelopen zaterdag in NRC. De waterkwaliteit is op veel plaatsen zo slecht dat dit tot boetes van tientallen miljoenen euro’s uit Brussel kan leiden. Als de waterkwaliteit niet beter wordt, kan dit leiden tot een ‘watercrisis’, waarbij bouwprojecten stil komen te liggen, net als bij de huidige stikstofcrisis.”

Rapport voor de Leefomgeving en Infrastructuur:

"Wereldwijd gaat de natuur in een zorgwekkend tempo achteruit. Dat geldt zeker ook voor Nederland. Van agrarische gebieden tot natuurgebieden, van binnenwateren tot stedelijke gebieden: overal lopen de natuurkwaliteit en de biodiversiteit terug.

Nederlandse natuurbeleid schiet tekort
Nederland presteert slecht met het gevoerde natuurbeleid en het Nederlandse natuurbeleid schiet tekort. We zien daarvoor vier oorzaken:
• We hanteren in Nederland een te smal natuurbegrip.
• Het natuurbeleid is te weinig gekoppeld aan ander beleid.
• Natuur heeft een te zwakke positie bij economische en politieke afwegingen.
• Overheden werken te weinig samen

In het huidige Nederlandse natuurbeleid wordt naar ons oordeel het begrip natuur te krap afgebakend. Het beleid is hoofdzakelijk gericht op de beschermde gebieden. [HL: En de vraag is of die beschermde gebieden wel beschermd zijn!]

De krappe afbakening van het natuurbeleid gaat bovendien gepaard met te weinig aandacht voor de natuur in het landelijk en stedelijk gebied. Ook daar is natuurherstel van belang, zowel vanwege het behoud van de diensten die de natuur levert, als vanwege het belang van een groene leefomgeving voor de gezondheid en het welbevinden van mensen.

Natuur wordt dikwijls gezien als een kostenpost en als een deelbelang dat economische groei hindert. Er lijkt sprake te zijn van een blinde vlek voor de betekenis van natuur als bestaansvoorwaarde voor de mens.

Het ontbreekt ook aan systematische monitoring van de realisatie van de doelen en onafhankelijk toezicht op het bereiken daarvan.

Het is cruciaal om de teruggang van natuur te keren en te zorgen voor herstel. Daartoe zal de overheid met veel meer inzet moeten werken aan de totstandkoming van een natuurinclusief Nederland.

Het beleid zal zich moeten richten op ál het groen in ons land, dus zowel op de natuur in beschermde gebieden als daarbuiten.

Rol gemeenten
Gemeenten zijn niet betrokken geweest bij de opeenvolgende bestuursakkoorden over natuur, zoals het Natuurpact (2013), of bij de totstandkoming van het Programma Natuur. Ze voeren ook geen formele taken uit in het kader van de Wet natuurbescherming (IPO & LNV, 2013; LNV, 2020b).
Gemeenten vervullen voor het natuurbeleid echter wel een loketfunctie.
Ze zijn als vergunningverlener betrokken bij uitvoering van de Wet natuurbescherming en hebben een rol bij het inrichten en beheer van openbaar groen. Maar bovenal vervullen ze een prominente rol bij het werken aan een natuurinclusieve samenleving.

Aanbevelingen
• Rijk en provincies: maak de uitbreiding en de inrichting van het Natuurnetwerk Nederland tijdig af en torn niet aan de bescherming van de Natura 2000-gebieden. Dit is een belangrijke voorwaarde om de internationaal afgesproken instandhoudingsdoelen te bereiken.

• Rijk: pas de Wet natuurbescherming (later Omgevingswet) aan, zodat de natuurinclusieve ontwikkeling van grotere gebieden conform de standaard Nationale Parken Nieuwe Stijl wettelijk mogelijk wordt.

• Rijk: ondersteun de beweging naar een natuurinclusieve samenleving met natuureducatie.

Ecologische Hoofdstructuur en Natura 2000
In de jaren tachtig van de vorige eeuw onderkende de rijksoverheid dat het cruciaal was om de natuur beter te beschermen tegen de negatieve invloeden van milieuvervuiling en kunstmatig waterbeheer, en om de leefgebieden van dieren en planten te vergroten. De talloze kleine natuurgebiedjes moesten zoveel mogelijk met elkaar worden verbonden (‘ontsnippe­ring’). Het toenmalige kabinet introduceerde hiertoe in 1990 de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Het EHS­beleid was gericht op het tot stand brengen van een samenhangend netwerk van in (inter)nationaal opzicht belangrijke, duurzaam te behouden ecosystemen. De EHS omvatte zowel natuurge­bieden, rivieren, meren en bossen als landbouwgebieden waar nadrukkelijk rekening werd gehouden met inheemse planten en dieren (Joop & Bal, 2006).

Signalen over de staat van de natuur wereldwijd
Het gaat niet goed met de natuur en biodiversiteit: wereldwijd, binnen Europa en in Nederland. Wereldwijd zijn er zorgen over het instorten van ecosystemen, waarbij herstel in een bepaald stadium niet meer mogelijk is (IPBES, 2019).

Populatieomvang soorten
Als we kijken naar de populatieomvang van inheemse soorten, dan is in Nederland het verlies aan oorspronkelijke natuur aanzienlijk groter dan gemiddeld in Europa. In 2010 resteerde in Nederland nog 15%, in Europa als geheel 50% (CLO, 2016).

Areaal beschermde natuur in Nederland
Het areaal van Natuurnetwerk Nederland is de afgelopen jaren gegroeid, maar de groei stagneert inmiddels al enige tijd en de voor 2027 gestelde doelen worden naar verwachting niet gehaald (PBL, 2020a). Ook is de kwaliteit en inrichting van de natuurgebieden in het netwerk lang niet altijd optimaal (PBL & WUR, 2020b). Er is bovendien nauwelijks sprake van een netwerk, omdat bij veel gebieden verbindingen ontbreken waarlangs planten en dieren kunnen migreren.

Gebieden binnen Natuurnetwerk Nederland worden op grond van provinciale verordeningen planologisch beschermd. Plannen en activiteiten die leiden tot aantasting van natuurwaarden of van het oppervlak mogen er niet plaatsvinden, tenzij het niet anders kan. Als het niet anders kan, moeten de verloren gegane natuurwaarden of het verloren gegane natuuroppervlak worden gecompenseerd.
Onder beide regimes is de bescherming dus lang niet altijd ‘strikt’ en worden andere belangen meegewogen bij besluiten.”

Gaasperpark

Het NNN, NatuurNetwerk Nederland zal daarom adequaat, duidelijk en expliciet in het komende Omgevingsplan van de gemeente Amsterdam geborgd moeten worden. Onze schaarse natuurgebieden mogen in geen geval evenemententerreinen worden, maar zijn in hoofdzaak bedoeld voor natuur, voor fauna en flora, waar ook omwonenden en andere bezoekers van kunnen genieten als een noodzakelijk en beschermd deel van hun leefomgeving. Ook de Amsterdamse stadsparken moeten beschouwd worden als natuurgebieden en daarin passen geen grote en commerciële evenementen.